Polska konsekwentnie zmniejsza lukę w dostępie do nowoczesnych terapii i diagnostyki – pokazuje tegoroczna, czwarta już edycja aktualizacji danych na platformie Access GAP. Łączny wskaźnik KPI wzrósł do 61 pkt (z 58 pkt w 2024 r.) w 100 stopniowej skali, co przesuwa nasz kraj na 2. miejsce wśród państw Grupy Wyszehradzkiej. Polska obecnie plasuje się za Czechami, wyprzedzając Węgry i Słowację, która z wicelidera w 2024 roku spadła teraz na ostatnie miejsce. Efekty są widoczne w poszczególnych obszarach terapeutycznych. W onkologii, mimo niewielkiego spadku średniego wyniku, Polska utrzymała pozycję lidera w regionie, zwłaszcza dzięki postępowi w leczeniu raka prostaty. Luka w chorobach rzadkich zmniejszyła się do historycznego poziomu 72 pkt, z rekordową poprawą w leczeniu SMA. Natomiast w chorobach przewlekłych, mimo stopniowego wzrostu dostępności, Polska nadal pozostaje najsłabszym krajem w regionie, co pokazuje, że w tym obszarze potrzebne jest bardziej intensywne wyrównywanie luk w dostępie do innowacyjnych terapii.

Cztery lata danych – konsekwentny postęp i strategiczne wyzwania

Wzrost wskaźnika KPI* o 19 punktów w ciągu czterech lat (z 42 pkt w 2022 r. do 61 pkt w 2025 r.) to m.in. efekt sukcesywnych inwestycji w refundację innowacyjnych terapii a także lepszych warunków dostępu do diagnostyki.

Polska jest jedynym krajem Grupy Wyszehradzkiej, w którym luka w dostępie do innowacyjnych terapii się zmniejszyła. Podczas gdy Czechy odnotowały spadek z 69 do 64 pkt, Węgry z 62 do 54 pkt, a Słowacja z 61 do 53 pkt, Polska poprawiła swój wynik o 3 pkt. Zyskała najwięcej tam, gdzie wdrażano kompleksowe zmiany: refundacja testów molekularnych utrzymała się na poziomie 95%, co czyni nas liderem w V4 (ex aequo z Czechami). Wskaźnik dotyczący dostępu do zaawansowanej diagnostyki pozostaje najwyższym w regionie (66,7 pkt). Coraz mniejsze są też restrykcje refundacyjne (48,9 pkt – wzrost o ponad 3 pkt).

- Szersza i szybsza dostępność nowoczesnych terapii wspiera skuteczniejsze leczenie, ogranicza powikłania i umożliwia pacjentom dłuższe, bardziej aktywne życie, a systemowi zdrowia pozwala działać sprawniej i bardziej efektywnie. – Awans do poziomu 61 punktów oznacza, że polscy pacjenci coraz szybciej uzyskują dostęp do terapii, które ratują życie lub pozwalają dłużej zachować pełną aktywność. To namacalny wkład w bezpieczeństwo zdrowotne, które dzięki polskiej prezydencji stało się jednym z 7 filarów bezpieczeństwa. Lepszy dostęp do innowacyjnych terapii oznacza nie tylko zdrowsze społeczeństwo, lecz także oszczędności dla budżetu państwa i impuls dla krajowej gospodarki. Musimy jednak utrzymać tempo zmian, skracając drogę od rejestracji do refundacji zwłaszcza w chorobach przewlekłych – komentuje Michał Byliniak, dyrektor generalny INFARMY.

Onkologia - zniuansowany obraz zmian

Wyniki Access GAP 2025 pokazują zniuansowany obraz zmian w obszarze onkologii. W przypadku nowotworów średnia punktacja dla czterech monitorowanych jednostek chorobowych (rak płuca, rak piersi, rak jajnika, rak prostaty) spadła z 67 pkt w 2024 r. do 64,8 pkt obecnie, nadal jest to jednak najwyższy wynik wśród krajów V4. Spadki dotyczą raka płuca (z 68 do 63,3 pkt), raka jajnika (z 69,8 do 69,2 pkt) i raka piersi (z 63,5 do 56,2 pkt). W tym ostatnim przypadku, mimo spadku, Polska zachowuje drugie miejsce w regionie, zaś Węgry i Słowacja odnotowały znacznie większy wzrost ograniczeń w dostępie do nowych terapii i diagnozy. W raku jajnika luka dostępowa jest najmniejsza wśród badanych krajów. O 4 punkty do 70,6 pkt zmniejszyła się za to luka dostępowa w raku prostaty, co czyni Polskę liderem w leczeniu tej jednostki chorobowej.

Choroby rzadkie – znaczne ograniczenie luki w dostępie

Jeszcze lepsze wieści płyną z obszaru chorób rzadkich – wynik 72 pkt to najwyższy rezultat w historii pomiarów Access GAP i oznacza poprawę aż o 8 pkt r/r. Polska ustępuje tu jedynie Czechom (72,7 pkt). Szczególnie duży wzrost odnotowano w leczeniu SMA – z 75,9 do 91,8 pkt, co oznacza niemal pełne pokrycie potrzeb terapeutycznych. W przypadku białaczki luka dostępowa poprawiła się o blisko 9 pkt do 65,1 pkt, mukowiscydozy – o ponad 5 pkt do 73,2 pkt, a chłoniaka o 2 pkt do 58 pkt.

Choroby przewlekłe nadal wymagają zmian

Mimo postępów, dostępność nowoczesnych terapii w chorobach przewlekłych pozostaje najniższa spośród trzech analizowanych kategorii terapeutycznych. W tym roku średni wynik dla tejgrupy chorób wyniósł 47,7 pkt, co oznacza zmniejszenie luki o blisko 5 pkt. Ten obszar wciąż wyraźnie odstaje jednak od onkologii i chorób rzadkich. Mimo poprawy, luka w obszarze chorób przewlekłych jest też największa wśród wszystkich krajów Grupy Wyszehradzkiej.

Wyzwania szczególnie wyraźnie widać w przypadku cukrzycy – jednej z najpowszechniejszych chorób cywilizacyjnych. Według danych Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w Polsce na cukrzycę choruje już ponad 3,1 mln osób, z czego ponad milion nie jest tego świadomych. Liczba nowych przypadków stale rośnie – szacuje się, że do 2030 roku liczba chorych może przekroczyć 4 miliony. Jednocześnie dostęp do nowoczesnych terapii diabetologicznych w Polsce nadal pozostaje ograniczony. Choć w tegorocznym pomiarze Access GAP luka w tym obszarze zmniejszyła się aż o 10 pkt – do 41,2 pkt – to jednak wiele innowacyjnych terapii przeciwcukrzycowych wciąż nie jest objętych refundacją. Oznacza to, że wielu pacjentów nie ma dostępu do leków, które mogłyby znacząco poprawić ich kontrolę glikemii, zmniejszyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i poprawić komfort życia. Eksperci wskazują, że bez szerszego włączenia innowacyjnych leków do systemu refundacyjnego nie uda się powstrzymać rozwoju epidemii tej przewlekłej choroby.

Podobna sytuacja dotyczy niektórych terapii neurologicznych, gdzie dostępność zależy od ograniczeń programowych lub braku dedykowanych ścieżek refundacyjnych. W chorobie Parkinsona luka utrzymała się na tym samym poziomie 22,7 pkt. Potwierdza to potrzebę szerszego dostępu do nowoczesnych terapii w obszarach niezwiązanych z onkologią i chorobami rzadkimi.

Z drugiej strony pozytywne zmiany objęły inne przewlekłe jednostki chorobowe, m.in. astmę, w której wynik wzrósł z 62 do 68,9 pkt, oraz stwardnienie rozsiane (SM), gdzie odnotowano wzrost z 52,9 do 58,2 pkt.

Zdrowie to inwestycja – nie koszt

Poprawa dostępu do terapii i diagnostyki w różnych obszarach chorobowych to nie tylko korzyść dla pacjentów, ale również dla całego systemu ochrony zdrowia i gospodarki. Wczesne wykrycie choroby i szybki dostęp do leczenia pozwalają ograniczyć koszty hospitalizacji, skrócić czas niezdolności do pracy i zmniejszyć obciążenie systemu opieki społecznej.

Analizy PAN pokazują, że każdy wzrost oczekiwanej długości życia o 1% może podnieść produkt krajowy brutto o nawet 6%. Tym samym inwestycje w zdrowie należy traktować jako działania rozwojowe, a nie wyłącznie kosztowe. Poprawa dostępu do innowacyjnych terapii jest jednym z kluczowych czynników wpływających na jakość i długość życia – a więc na ogólny potencjał społeczno-gospodarczy państwa.

Zdrowie publiczne w centrum uwagi

Tegoroczna aktualizacja Access GAP zbiega się z polską prezydencją w Radzie Unii Europejskiej, której hasło przewodnie to „Bezpieczeństwo, Europo!” a za jeden z 7 filarów bezpieczeństwa uznano zdrowie. To stworzyło niepowtarzalną szansę na nowe otwarcie w dyskusji nad bezpieczeństwem zdrowotnym UE. Doświadczenia pandemii covid 19 dobitnie pokazały nam, że bezpieczeństwo to nie tylko stabilne i nieprzerwane europejskie łańcuchy dostaw leków, ale także dobra zdrowotna kondycja społeczeństw, sprawnie działające systemy ochrony zdrowia oraz rozwój i dostęp do innowacji. Ma to szczególne znaczenie w obliczu wyzwań, przed jakimi stoimy. Starzejące się społeczeństwa oraz nowe czynniki ryzyka wpływają na coraz bardziej alarmujące prognozy wzrostu zachorowań na choroby przewlekłe i cywilizacyjne. To rodzi coraz większe koszty dla systemu cohrony zdrowia i gospodarki oraz znacząco wpływa na poziom bezpieczeństwa zdrowotnego. Wszystkie te wyzwania adresują priorytety zdrowotne polskiej prezydencji i wszystkie wskazują potrzebny kierunek zmian.

*Łączny wskaźnik KPI Access GAP (0–100 pkt) obejmuje osiem równoważnych komponentów:

1. Ograniczenia we wskazaniach refundacyjnych.
2. Czas dostępu – czas od rejestracji do refundacji.
3. Zgodność z międzynarodowymi wytycznymi klinicznymi.
4. Programy dostępu indywidualnego.
5. Wzrost dostępu do nowych terapii.
6. Rozpowszechnienie nowych terapii.
7. Refundacja testów molekularnych.
8. Dostęp do zaawansowanej diagnostyki.

O Access GAP

Access Gap to pierwsza interaktywna platforma internetowa prezentująca dostęp do innowacyjnych leków i rozwiązań diagnostycznych w dwunastu obszarach terapeutycznych. Udostępnione na stronie internetowej www.gapv4.eu dane w przystępny sposób obrazują zróżnicowane aspekty diagnostyki i leczenia chorób onkologicznych, rzadkich i przewlekłych, dając szeroką i rzetelną informację interesariuszom systemu ochrony zdrowia o obszarach wymagających intensyfikacji działań na rzecz pełniejszego dostępu do innowacji medycznych dla pacjentów, a tym samym wyrównywania szans na dłuższe i lepszej jakości życie chorych. Narzędzie są pierwszym tak obszernym opracowaniem obrazującym luki w dostępie pacjentów do innowacyjnych terapii w krajach Grupy Wyszehradzkiej – Polski, Węgier, Czech i Słowacji. Celem projektu jest nawiązanie dialogu i wypracowanie kierunku działań niezbędnych do wyrównania dostępu do nowoczesnego i efektywnego leczenia.